Κρήτη: Γη & ύδωρ των Θεών

«Θεέ μου! Τι ήταν αυτό! Κανένας βασιλιάς του κόσμου δεν έφαγε ποτέ καλύτερη πίτα», έγραψε εντυπωσιασμένος ο σπουδαίος καθηγητής και φιλέλληνας Μιχαήλ Δέφνερ όταν δοκίμασε τις σφακιανές πίτες το 1918.

Όταν μιλάμε για υγιεινή μεσογειακή διατροφή, μιλάμε για την Κρήτη. Όταν αναφερόμαστε σε πλούσιο έδαφος, αναφερόμαστε στην Κρήτη. Εύφορη, περήφανη, φιλόξενη και άγρια μαγευτική από την πρώτη στιγμή· αυτή είναι η λεβεντογέννα, όπως χαρακτηριστικά την αποκαλούν οι ντόπιοι.

Ηλιόλουστη, σχεδόν 300 μέρες το χρόνο, έχει κατακτήσει επάξια το ρεκόρ της πιο «φωτεινής» περιοχής στην Ευρώπη. Δεν είναι, όμως, μόνο το κλίμα της πόλος έλξης για τους επισκέπτες, αλλά και η πλούσια βλάστηση που διαθέτει με μοναδική φυτά που ευδοκιμούν σε αυτά τα χώματα. Εξωτικά φρούτα και λαχανικά που δεν τα βρίσκεις στην Ελλάδα, στην Κρήτη καταφέρνουν και καρποφορούν. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, που η κρητική διατροφή έχει καθιερωθεί πλέον ως η ποιοτικότερη της Μεσογείου και έχει γίνει γνωστή για την συμβολή της στο προσδόκιμο ζωής στα πέρατα του κόσμου. Σύμφωνα με έρευνα (1960-1986), οι Κρητικοί σημειώνουν ένα από τα υψηλότερα ποσοστά μακροζωίας, αγγίζοντας τα 90 χρόνια ζωής, ενώ συγχρόνως έχει παρατηρηθεί χαμηλότερος αριθμός θανάτων από καρδιακές προσβολές, καρκίνο και άλλες ασθένειες λόγω της διατροφής τους, σε σύγκριση με άλλα μέρη που εξετάστηκαν.  

Μα ποιο είναι το μυστικό τους; Η απάντηση δεν είναι μονολεκτική· βασικά, δε θα μπορούσε να είναι. Υπάρχει ολόκληρη ιεροτελεστία, ρουτίνα, φιλοσοφία ή όπως αλλιώς θέλεις να το πεις, πίσω από την κρητική διατροφή.  Καταρχάς, κανένας δεν τρώει μόνος του. Το φαγητό είναι απόλαυση κι συμβάλλει στους δεσμούς της οικογένειας, όπως ακριβώς και στα παλιά χρόνια, αποτελεί μέρος συνάντησης και συζήτησης. Το φαγητό είναι επίσης γιορτή, και κάθε γιορτή έχει το δικό της χαρακτηριστικό πιάτο. Ας πούμε, στην γιορτή του Άη Δημήτρη σερβίρεται χοιρινό σέλινο, ενώ για το Πάσχα επιλέγεται το αρνί με σταμναγκάθι, ή με μαρούλι ή με αγκινάρες. Τα χόρτα γενικά δεν λείπουν ποτέ από το διαιτολόγιο των Κρητικών, ούτε καν στις επίσημες γιορτές. Ειδική αναφορά αξίζει και πρέπει να γίνει για τη γυναίκα, την απλή μάνα, γιαγιά, προγιαγιά που στερέωσε γερά τα θεμέλια για την διατροφικό πλούτο του νησιού. Εκείνη το κατάφερε, να παντρέψει διαφορετικά υλικά και να στα προσφέρει ως το πιο εκλεκτό γεύμα. Και είναι εκλεκτό, γιατί φτιάχτηκε κυρίως με αγάπη και μεράκι! Αυτά τα μυστικά κληροδοτούνται από γενιά σε γενιά. Έτσι διατηρήθηκε η παράδοση, και μέχρι και σήμερα αναζητούνται, δοκιμάζονται και διακρίνονται στις καρδιές μας συνταγές με βαθιές ρίζες στον χρόνο. 

Για την κρητική φιλοξενία νομίζω δεν χρειάζεται να πούμε πολλά. Όποιος βρεθεί σε σπίτι ντόπιου θα καταλάβει τι σημαίνει φίλεμα, καλωσόρισμα και νοστιμιά! Καλούδια βγαλμένα από την κρητική γη προσφέρονται απλόχερα. Βότανα με θεραπευτικές ιδιότητες, όπως ο έρωντας, το αρισμαρί, η αλόη, το σπαθόχορτο, η μαλοτήρα, το γαϊδουράγκαθο, η μαντζουράνα και κολιτσίδα είναι από τα πιο γνωστά. Τι άλλο βγάζει σε αφθονία η Κρήτη και ωφελεί την υγεία; Μα, φυσικά το ελαιόλαδο. Αγνό, παρθένο και με ένα μεθυστικό άρωμα που σε ταξιδεύει. Πέρα από αυτό, όμως, η Κρήτη φημίζεται για το μέλι, τα λαχανικά, τα θαλασσινά, το κρέας, τα ψάρια, τα άγρια χόρτα και φυσικά για την ρακή της, ή αλλιώς τσικουδιά. 

Έτσι ζουν οι κρητικοί! Με αυτά τα «ταπεινά» υλικά που βάζουν στην κατσαρόλα, καταφέρνουν κι μακροημερεύουν. Υγιές κλίμα, ιδιαίτερη γεωμορφολογία του εδάφους, λαμπερός ήλιος, πεντανόστιμη διατροφή, τρεχούμενο νερό και αρχέγονες αξίες συνθέτουν τον παράδεισο- την Κρήτη-, το νησί, που σύμφωνα με την μυθολογία επέλεξε να γεννηθεί ο Δίας, ο πατέρας των Θεών και των ανθρώπων.

Τα αγαπημένα σας Σφακιανά παξιμάδια